Historia

W 1895 roku młody Jan Apolinary Michalik, przybył ze Lwowa do Krakowa. W dzierżawionym lokalu od właścicieli zabytkowej kamienicy tzw. Bełzowskiej, znajdującej się na Europejskim Szlaku Via Regia, na Drodze Królewskiej, przy Floriańskiej 45, założył Cukiernię Lwowską. W pobliżu znajdujące się uczelnie: Akademia Sztuk Pięknych oraz Uniwersytet Jagielloński zachęcały profesorów i studentów, a także klientów spacerujących, w najbardziej uczęszczanym miejscu Krakowa, pomiędzy Rynkiem i Kościołem Mariackim,a Bramą Floriańską, Barbakanem i Plantami Krakowskimi – do odwiedzania Cukierni.
W roku 1905 August Kisielewski wraz z grupą przyjaciół artystów założył w Kawiarni – pierwszy w Polsce Kabaret Zielony Balonik, poddający krytyce dziwactwa mieszczaństwa Krakowa. Wśród pierwszych programów satyrycznych, zaskakują humorem i melodią teksty śpiewane tzw. Pieśni Dziadowskie i Tryumfy czyli Hymny na Cześć. Autor SłówekTadeusz Boy-Żeleński, Stanisław Sierosławski jako konferansjer Stasinek, Rudolf Starzewski (Dziennikarz w Weselu Stanisława Wyspiańskiego), Mieczysław Trzciński, Jan Szczepkowski, Edward Leszczyński, to najbardziej znani współtwórcy Zielonego Balonikaoraz – pierwszej w Polsce Szopki satyryczno-politycznej.
Karol Frycz z Franciszkiem Mączyńskim projektują od strony podwórza dalsze wnętrza Cukierni Lwowskiej.
Powstaje Sala Zielona tzw. (Fryczowska) oraz Górka – sala i scenka kawiarni. Niezwykłe młodopolskie w formie, secesyjne meble z zielonymi obiciami, witraże, odrzwia i ramy niekiedy kształtu konarów drzew projektu Karola Frycza i Kazimierza Sichulskiego, oraz freski i lamperie, obrazy, rysunki i karykatury, w gablotach umieszczone lalki i szopka, wszędzie doświetlone mosiężnymi kinkietami i lampami w kolorowych abażurach, kształtu ptaków, z których dzióbków rodzą się śpiewające gwiazdy, tworzą neoromantyczne, pełne uroku, tajemnicze wnętrze. Sala Zielona, jako – Hermetyczna Szmaragdowa Komnata przemyślnie doświetlona przez witraż sufitowy – słoneczną piramidę oraz znajdującą się w jej szczycie kryształową lampą z koroną staje się, z wnętrzem kolorów przeźroczystych, tęczowych tafli piramidy, zapraszającym do swego magicznego Królestwa Ducha.
To w tej scenerii, nasz sławny poprzednik manifestując Polski Niepodległość podaje Polskie Ciasta w czasie austriackiego zaboru nazwane Mazurkami: Chopin, Mickiewicz, Paderewski.
Wśród wcześniej wymienionych twórców, w Kawiarni przebywają i tworzą; Henryk Uziembło – (witraż w przejściu przedstawiający Muzę, żonę Ludwika Solskiego aktora i dyrektora Teatru im. Juliusza Słowackiego), Kazimierz Sichulski, uczeń Stanisława Wyspiańskiego, autor głównych kompozycji malarskich: Siedzący na żerdzi, Lot na Księżyc,Sąd Ostateczny. Jan Stanisławski, Henryk Szczygliński (artysta malarz oraz legionista czasu pierwszej wojny światowej), Leon Wyczółkowski, Witold Wojtkiewicz, Stanisław Dębicki, Alfons Karpiński (autor licznych martwych natur), pejzażysta Stefan Filipkiewicz, Wojciech Weiss, Jacek Malczewski, Józef Pankiewicz, Józef Mehoffer, czy wybitny rzeźbiarz Xawery Dunikowski, to główni przedstawiciele młodopolskich twórców.
Wśród literatów, dziennikarzy i redaktorów Czasu i Życia bywa Artur Górski, pomysłodawca nazwy neoromantyzmu, nowego kierunku w sztuce jako Młoda Polska, Stanisław Przybyszewski i Dagny, a także Lucjan Rydel, Włodzimierz Tetmajer, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Stanisław Wyspiański, którzy w Michaliku rozwijają także bronowickiego ducha Młodej Polski. Dzięki temu Jama Michalika staje się Królestwem Ducha Młodej Polski.
Wśród licznych autorytetów i osobistości świata politycznego, arystokratycznego i artystycznego, Kawiarnię odwiedzają takie sławy jak Helena Modrzejewska a z nią Adam Chmielowski (Święty Brat Albert), a później także Karol Wojtyła (późniejszy Ojciec Święty Jan Paweł II) z gronem przyjaciół i artystów Teatru Rapsodycznego.
W trudnym okresie kryzysu międzywojennego Jan Apolinary Michalik rezygnuje z prowadzenia kawiarni. Opuszcza Kraków, podejmuje się prowadzenia pensjonatu w Poznaniu, lecz rozstanie z Krakowem oraz artystyczną bracią, przeznaczenie sprawia, że w tym samym roku umiera.
W okresie powojennym w Jamie Michalika działa Kabaret tworzony przez Tadeusza Kwiatkowskiego, Jacka Stworę, i Brunona Miecugowa. Na Górce debiutują znani aktorzy: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Anna Seniuk, Marek Walczewski, Tadeusz Huk, Marian Dziędziel, Wiesław Wójcik oraz wielu innych znanych aktorów, którzy, z tej najmniejszej sceny, mają propozycję pracy w teatrach i telewizji w Polsce i Stolicy.
Jako właściciel kamienicy i lokalu Kawiarni, na prośbę władz Krakowa, w roku 1991, podjąłem się trudnej misji prowadzenia Jamy Michalikowej. Rozumiejąc złożoność problemów KSG (poprzedniego użytkownika lokalu), związanych z właściwym użytkowaniem Kawiarni, spowodowanych rzekomo trudnościami finansowymi, a także odmowy w regulowaniu wolnorynkowego czynszu, lokal ulegał zaniedbaniu i wymagał poważnego doinwestowania.
Po przeprowadzeniu prac remontowych i konserwatorskich, rozwinąłem hamowaną wcześniej działalność artystyczną.

Władze Krakowa, które uczestniczyły przy przekazaniu Lokalu, jednocześnie gwarantując pomoc, w dotowaniu prac konserwatorskich oraz przy rozwijaniu działalności artystycznej, przez cały okres prowadzenia przeze mnie działalności Kawiarni, do tej pory nie wywiązały się ze swych zobowiązań.
Natomiast od początku prowadzenia przeze mnie działalności artystycznej Jama Michalika gości wybitnych artystów oraz teatry z Polski oraz zagranicy w tym: Teatr Dramatyczny z Warszawy, Teatr Polski ze Lwowa (obchodzący Jubileusz Dwusetlecia w Stulecie Jamy Michalika), Niemiecki Narodowy Teatr w Weimarze, Kabaret Szydłowskiegoz Londynu, Marię Nowotarską z Toronto (w roli Heleny Modrzejewskiej), Teatr w Berlinie – dyrektor Janinę Szarek, corocznie – Teatr Retro im. Mieczysława Fogga z dyrektorem Wojciechem Dąbrowskim, aktorami i satyrykami scen polskich.
Na Górce występują: Hanka Bielicka, Marcin Wolski, Jerzy Kryszak, Andrzej Zaorski, Marian Opania, Wiktor Zborowski, Jan Pietrzak, Tadeusz Drozda, Stanisław Tym, Andrzej Rosiewicz, Cezary Pazura, Krystyna Prońko, Piotr Szczepanik oraz najbardziej znane kabarety w Polsce. To tylko wyrywkowe przykłady z spośród satyryków i aktorów oklaskiwanych w Michaliku.
Wśród krakowskich grup twórczych i artystów, Jamę Michalika odwiedzają: Nina Repetowska, Tadeusz Malak, Jan Adamski, Anna Polony, Anna Dymna, Dorota Segda, Jerzy Trela, Teatr Ludowy w Nowej Hucie, Jerzy Fedorowicz, Halina Kwiatkowska, Jerzy Bińczycki, Leszek Mazan, Mieczysław Czuma, artyści Piwnicy pod Baranami w tym: Piotr Skrzynecki, Zofia Pilarz, Leszek Walicki, Marek Pacuła, Jacek Wójcicki, Beata Rybotycka Leszek Długosz, Mieczysław Święcicki, Elżbieta i Wojciech Wojnarowscy, Zbigniew Wodecki, Kazimierz Madej, Beata Malczewska, Katarzyna Jamróz, Piotr Piecha, Piotr Różański, Łukasz Lech, Grzegorz Juras, Paweł Bieńkowski, Barbara Szczepańska i studenci PWST.
Organizowane są Programy Jubileuszowe, a także cykliczne wieczory literackie i autorskie, w tym Teatr Stygmator – Viola Zygmunt, Konfraternia Poetów, Jacek Lubart Krzysica, Bractwo Białego Pasterza.
Dodatkowo organizowane są koncerty i recitale wraz z występującymi twórcami słowa w wieczorach i Nocach Poezji, a wśród nich: Elżbieta Wojnarowska, Ewa Szydło, Barbara Figurniak, Maria Krawczyk, Krystyna Prońko, a także chóry i zespoły, w tym: Skaldowie, Krywań, Paweł Czekalski Aldaron, Jakub Pawlak i Krzysztof Klima.
Przy występach kabaretów – nawiązujących programowo do tradycji Zielonego Balonika oraz literackiej Szopki satyryczno-politycznej, na stałe występują, szczególnie dla szkół, ale i dla dorosłych widzów; Teatr Nieduży Ryszarda Spyta, Retro, Retromania, Jamnik Krakowski, Aeroplany oraz Zielony Balonik w obsadzie: Tadeusz Łomnicki, Jerzy Pal, Władysław Skwirut, Zina Zagner, Katarzyna Cygan, Ryszard Jasiński, Włodzimierz Jasiński, Stanisław Dembski.
Wieczór Poezji Balantiego Balassiego rozpoczął cykl wspaniałych spotkań i realizację wspólnych programów artystycznych z Przyjaciółmi z Węgier. Po mszy polsko-węgierskiej w Kościele św. Krzyża, do którego parafii przynależy Jama Michalika, mogliśmy gościć w Kawiarni uczestników tej uroczystości, artystów (w tym aktora i malarza Krzysztofa Litwina, autora kurtyny Górki przedstawiającej Apolla z muzami), a także przedstawicieli Kościoła wraz z Infułatem Katedry Wawelskiej, konsula generalnego Republiki Węgier prof. Istvána Kovácsa – prozaika, poetę i historyka. Spotkania te sprawiły, że Jamę Michalika chętnie odwiedzają dyplomaci i politycy, uczestniczący w okolicznościowych bankietach i uroczystościach.
Organizowane corocznie Noce Poezji ze Stowarzyszeniem Pisarzy Polskich: Poezja i Gwiazdy w Jamie, Gwiazdka w Michaliku oraz wieczory autorskie sprawiają, że dla licznie zapraszanych gości, znanych polityków, ambasadorów, konsulów, rektorów uczelni i profesorów, a także przedstawicieli organizacji i ośrodków kultury, osobiście recytowali swoje wiersze nobliści: Wisława Szymborska, Czesław Miłosz oraz twórcy tej rangi jak kolejni prezesi oddziału SPP prof. Bogusław Żurakowski, prof. Gabriela Matuszek, Michał Zabłocki oraz wielokrotnie Józef Baran, Adam Ziemianin, prof. Beata Szymańska, prof. Wojciech Ligęza, Leszek Elektorowicz, Leszek Aleksander Moczulski, Jan Strządała, Stanisław Stabro, Eligiusz Dymowski, Miłosz Biedrzycki, Jadwiga Malina, Ewa Chruściel, Wiesław Kulikowski, Szczęsny Wroński, prof. Leszek Czuchajowski (USA) wraz z licznymi poetami z Polski i z zagranicy.
Za przykładem Jana Apolinarego Michalika, przedstawionego przez Karola Frycza w witrażu Sali Zielonej – Podejmującego Pegaza, uznałem, że w każdym roku działalności, jako gospodarz w Jamie Michalika będę podejmować niczym Pegaza, znaczące grupy twórcze. Stąd coroczne spotkania z Konfraternią Poetów i Jackiem Lubartem Krzysicą, Grupą Stygmator i Violą Zygmunt, Stowarzyszeniem Pisarzy Polskich oraz młodymi uzdolnionymi poetami wraz z dr Markiem Mariuszem Tytko i realizacji programów z Bractwem Białego Pasterza – Poeci Papieżowi oraz spotkania z poezją tzw. Uczta w Michaliku.

W Michaliku realizowane są wieczory autorskie, w tym: Jerzego Harasymowicza, który dwukrotnie z radością recytował swą poezję, czy też cykliczne spotkania z pisarzami: red. Tadeuszem Z. Bednarskim, rektorem UJ prof. Franciszkiem Ziejką, prof. Bolesławem Faronem, autorem przewodnika: Jama Michalika – przewodnik literacki, czy Józefem Dużykiem, znawcą Młodej Polski, autorem książki o Tetmajerze Sława panie Włodzimierzu, promocja Wielkiej Inwentaryzacji, O Siedmiu Wspaniałych Beaty Salamon-Satały. Wieczory autorskie: w tym Gustawa Holoubka, promocja czterech książek o twórcach młodopolskich Tadeusza Z. Bednarskiego, Jubileusz prezesa SPP prof. Bogusława Żurakowskiego, wieczory autorskie prezes SPP prof. Gabrieli Matuszek, Adama Ziemianina i Józefa Barana, Zbigniewa Święcha, to kolejne znaczące wydarzenia twórcze.
Organizowane są promocje albumów: dr Stefanii Krzysztofowicz-Kozakowskiej Sztuka Młodej Polski, Droga Królewska oraz albumów jubileuszowych. Programy te dają wiele satysfakcji, wszystkim miłośnikom twórczości literackiej.
Dodatkowo realizowane są sesje naukowe, sympozja, spotkania historyczne, polityczne oraz prelekcje. Szczególnie rad jestem ze spotkań i kolacji na Górce (w duchu Aeroplanów) z szefami Europejskich Linii Lotniczych, czy spędzonych w gronie przyjaciół – poetów, którzy z twórcami ze Szwajcarii i Niemiec reprezentujących Europejską Federację Pisarzy. Z racji organizowanych w Krakowie Dni Kultury Szwedzkiej mogliśmy spotykać się z Przyjaciółmi i wybitnymi artystami ze Szwecji, w tym z Maciejem Aleksandrem Głowackim, organizatorem wystawy Szopki Krakowskie w Sztokholmie wraz z grupą Twórców i światowej sławy rzeźbiarzem Bertilem Vallien.
W Galerii organizowane są wernisaże i wystawy: m.in. Karykatury Ewy Barańskiej-Jamrozik, prof. Zdzisława Pabisiaka, Zofii Walczowskiej, Teresy Lange, prof. Zbysława Maciejewskiego (dwukrotnie), prof. Janusza Jutrzenka Trzebiatowskiego, prof., Jana Chrząszcza, wystawa fotografii połączona z wieczorem autorskim i poetyckim znanej piosenkarki Hanny Banaszak, malarstwa Grzegorza Steca, czy Niepodległa Jama Michalika – Droga Królewska – 11 Listopada oraz Festiwal Polska – Katalonia.
Jama Michalika współpracuje z zaprzyjaźnionymi uczelniami i szkołami, w tym szczególnie z Twórcami Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Sztuk Pięknych i Wyższej Szkoły Teatralnej.
Współpraca z fundacjami oraz stowarzyszeniami, w tym ze Stowarzyszeniem Pisarzy Polskich, Związkiem Artystów Plastyków, Stowarzyszeniem Świadectwo i Twórczość Fundacji Sacrosong – z ks. prof. Janem Palusińskim, Stowarzyszeniem Pastelistów Polskichi prezesem Krzysztofem Kulisiem, rektorami i profesorami, w tym z krytykiem, znawcą Jamy Jerzym Madeyskim, prezesem ZPAP twórcą sympozjów Morfologia Sztuki Jackiem Kucabą, Krzysztofem Klimą i organizacjami wydarzeń artystycznych, redaktorami środków masowego przekazu w Polsce i zagranicą. Organizowane są spotkania oraz recitale i koncerty z Ewą Wartą Śmietaną i Fundacją Pomocy Artystom Czardasz, dzięki czemu Kawiarnię odwiedzają sławy świata opery i operetki wraz z Duszpasterzem i Przyjacielem Artystów księdzem Jerzym Bryłą Infułatem na Salwatorze, a także przy współpracy z Łukaszem Lechem, Barbarą i Zenonem Hajduga i Salonem Zwierzynieckim, mającymi na celu, współrealizację programów, z włączaniem w wsparcie i mecenat, w współtworzeniu występów, plenerów twórczych i warsztatów.
W Jamie Michalikowej realizowane są filmy i programy telewizyjne, prezentujące to miejsce, jako szczególne centrum rozwoju kultury i sztuki. Tu kręcono zdjęcia do serialu reżyserii Andrzeja Wajdy Z biegiem lat, z biegiem dni oraz serialu telewizji japońskiej O Feliksie Jasieńskim Manggha, w którym udzielał wywiad także reżyser Andrzej Wajda, jako twórca Instytutu Kultury Japońskiej Manggha, wspominając o związkach z twórcami ducha Jamy Michalika.

Kawiarnia wielokrotnie gości telewizje świata, a także bywa miejscem programów o zasięgu europejskim, takich jak: Sławne miejsca i Kawiarnie świata. Krzysztof Penderecki kilkakrotnie udzielał wywiad dla telewizji oraz powstał film o tym, jak w Jamie Michalika komponował fragmenty swoich utworów muzycznych. Tutaj także były kręcone sceny do filmu reż. Krzysztofa Zanussiego Przed sklepem jubilera – według dzieła Karola Wojtyły, który dla przypomnienia w tym miejscu, jest również autorem utworu o artyście malarzu Adamie Chmielowskim – Świętym Bracie Albercie – Brat naszego Boga.
Działalność Jamy Michalika potwierdza także szczególny związek z Artystyczną Bracią, na drodze duchowej misji w posłannictwie i tworzeniu z Gośćmi Michalika – wspólnego Przytuliska i Schroniska, w tych o jakże ciężkich czasach duchowej płytkości, aby móc zapomnieć o codziennych problemach i troskach, w stale rozwijanej artystycznej działalności w Duchu Wesela i Kabaretu oraz kontynuacji Tryumfów Pieśni Dziadowskich oraz Szopki Satyryczno-Politycznej.
Chcąc być w większym stopniu pomocnym Artystom (z braku większych środków) w realizacji nowych ambitnych programów, w tym trudnym okresie kryzysu, miałem zamiar założyć Fundację Akademia Akropolis, zwłaszcza, że od początku prowadzenia działalności, nie otrzymuję żadnych dotacji ze strony władz Krakowa i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zamierzałem poprzez działalność fundacji dodatkowo wspierać Twórców, realizując programy w wyżej wymienionym, przedstawionym charakterze artystycznym, finansować dodatkowo wydawanie tomików poezji, pisma literackie, fundować plenery (w kraju i zagranicą), stypendia i nagrody. Niestety, ze szkodą dla Artystów, odmówiono mi jej rejestracji. Przypuszczam, że powodem odmowy był uraz sił wstecznych do symbolu Akropolis, widzący Polskę stale na poziomie grobu minionej epoki. Myślę też, że to te same siły mroku i dołu i niemocy kręgi (cyt.) – przed laty, po wystawieniu Akropolis Stanisława Wyspiańskiego przez Teatr Rapsodyczny Mieczysława
Kotlarczyka.

Działalność Jamy Michalikowej nie jest dotowana za to wielokrotnie wyróżniana i nagradzana. W twórczości literackiej, międzynarodowej, krajowej i lokalnej prasie oraz w licznych plebiscytach – doceniana, w tym także, jako najbardziej wyjątkowa, zaliczana do najsławniejszych w Polsce, Europie i świecie.
Kawiarnia i restauracja Jama Michalika, przy realizacji wspomnianej działalności artystycznej, kontynuuje z czasów Jana Apolinarego Michalika, ambitne tradycje cukiernicze, z własną produkcją sławnych ciast i tortów, lodów, kremów, trunków i podawaną wyśmienitą kawą wraz z serwowaniem dań szczególnie Kuchni Polskiej i Staropolskiej, w tym również ciast i Kuchni Lwowskiej.
Przyjmujemy zamówienia grupowe na śniadania, lancze, obiady i kolacje wraz z organizowaniem występów kabaretów, recitali, koncertów, wieczorów autorskich, przedstawień i promocji.
Realizujemy spotkania oświatowe, okolicznościowe i sympozja naukowe, a także spotkania z możliwością usług przewodników dla szkół, uczelni i firm.
Przyjmujemy także zamówienia na prestiżowe bankiety, Bale Noworoczne oraz Jubileusze i Uczty w Michaliku.
Serdecznie zapraszamy Szanownych, Stałych i Nowych Gości, do odwiedzania tej historycznej Kawiarni, jednocześnie prosząc, aby pamiętali, że mają wpływ na Jej rozwój, dalsze istnienie i przetrwanie.
Dzięki wsparciu Klientów, jeszcze jesteśmy w stanie, dźwigać trud coraz większych kosztów utrzymania. Natomiast, w czasach stałego przybywania sieci nowych lokali, których wokół Plant Krakowskich jest już ponad tysiąc, Jama Michalika, osaczana i atakowana, często przez wsteczne kręgi niezdrowej konkurencji, przy dalszej bierności i pomocy Władz Krakowa, nie wspierana i nie wspomagana, może przejść do historii – w stan przeszłości i spoczynku. Wówczas, będziemy mogli tylko wspominać, że na ulicy Floriańskiej, była taka znakomita, najsławniejsza, Cudowna Młodopolska Kawiarnia. Kawiarnia, prowadzona przez Gospodarza, który przedłużył Jej istnienie, w kolejne Jubileuszowe Dziesięciolecia. W zamian, zamiast pomocy i wdzięczności, będąc osamotniony, w odpieraniu ataków kręgów, które ciągle razi ponadczasowa Legenda Zielonego Balonika i Genius Loci światła Michalika Lampy w Koronie Szmaragdowej Komnaty i wygłaszanych wykładów Katedry Królestwa Akademii Akropolis.

Fragment  książki Akademia Akropolis, Stanisław Jerzy Kuliś